Integracja sensoryczna.

Integracja sensoryczna to sposób, w jaki mózg dziecka analizuje bodźce dotykowe, słuchowe, smakowe wzrokowe i węchowe - rzeczy, które są odczuwane zarówno wewnątrz i na zewnątrz ciała. Układ zmysłów obejmuje te ogólnie znane – dotyku, wzroku, smaku i węchu – oraz inne, mniej znane. Zmysł przedsionkowy, dzięki receptorom w uchu wewnętrznym, informuje nas o ruchu i grawitacji, zmysł prioprioceptywny zaś korzysta bodźców pochodzących z naszych stawów, mięśni i tkanki łącznej, aby zawiadomić nas o położeniu naszych części ciała. Wszystkie te układy sensoryczne sprawnie i automatycznie integrują się z sobą, aby dać nam precyzyjny i miarodajny obraz świata i miejsca, które w nim zajmujemy, umożliwiając nam właściwe zachowanie i reagowanie.

Nieprawidłowa integracja sensoryczna przejawia się tzw. dysfunkcjami, czyli zaburzeniami. Pojawiają się one, gdy układ nerwowy niewłaściwie organizuje bodźce zmysłowe. Dysfunkcje nie są związane z uszkodzeniem narządów zmysłów, np. z niedosłuchem czy krótkowzrocznością. Oczywiście, jeśli istnieją obawy dotyczące sprawności poszczególnych analizatorów, niezbędna jest konsultacja lekarska. Dysfunkcje integracji sensorycznej dotyczą nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców sensorycznych w obrębie następujących systemów: czuciowego (dotykowego i proprioceptywnego), przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego, węchowego i smakowego. Objawy dysfunkcji integracji sensorycznej najczęściej manifestują się:

  • wzmożoną lub obniżoną wrażliwością na bodźce,

  • niewłaściwym poziomem uwagi,

  • obniżonym poziomem koordynacji ruchowej,

  • opóźnionym rozwojem mowy,

  • nieprawidłowym poziomem aktywności ruchowej,

  • trudnościami w zachowaniu.

Dysfunkcje te mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu się, z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową, autyzmem, nadpobudliwością psychoruchową, mózgowym porażeniem. Ich nasilenie jest różne, od lekkiego do znacznego.
Dysfunkcje integracji sensorycznej wpływają na uczenie się, zachowanie i rozwój społeczno-emocjonalny dziecka.

Wybrane objawy dysfunkcji integracji sensorycznej:

  • jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem,

  • ma trudności z samodzielnym piciem, żuciem i przełykaniem pokarmów (preferuje dania papkowate),

  • źle toleruje wykonywanie przy nim czynności pielęgnacyjnych i higienicznych, takich jak: obcinanie włosów, paznokci, mycie twarzy, zębów, smarowanie kremem, czesanie, czyszczenie nosa, uszu itp.,

  • wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie,

  • ma problemy z samodzielnym myciem się, ubieraniem, zwłaszcza zapinaniem guzików i sznurowaniem butów,

  • ma słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie,

  • podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.,

  • jest nadruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu,

  • trudno się koncentruje, a łatwo rozprasza,

  • jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,

  • bywa uparte, negatywistyczne,

  • w porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno,

  • nabywanie nowych umiejętności ruchowych sprawia mu trudność, np. jazda na rowerze, rzucanie i łapanie piłki, pływanie,

  • wchodząc/schodząc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,

  • nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci,

  • niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku, np. nożyczki, sztućce czy przybory do pisania,

  • unika dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem,

  • uwielbia ruch, poszukuje go, dąży do niego. Jest stale w ruchu – biega, podskakuje, często zmienia pozycję ciała

  • przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku,

  • w nowym miejscu czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu,

  • często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała oraz w otaczającej przestrzeni, podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać, jest zdezorientowane, ma słabe wyczucie odległości

  • nie ma dominacji jednej ręki,

  • ma trudności z czytaniem i pisaniem, częściej niż inne dzieci w jego wieku myli, odwraca znaki graficzne, ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy,

  • ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem itp.

  • sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy,

  • nie lubi karuzeli, huśtawki, lub przeciwnie – uwielbia to.


    Najczęściej spotykanymi dysfunkcjami integracji sensorycznej są:

  • nadwrażliwość (obronność) dotykowa związana z wygórowaną reakcją na bodźce,

  • nadwrażliwość oralna dotycząca okolic buzi,

  • dyspraksja polegająca na trudnościach z zaplanowaniem i wykonaniem czynności ruchowych czy niepewność grawitacyjna, której cechą charakterystyczną jest lęk przed zmianą pozycji ciała.

Aby wychwycić nieprawidłowości w rozwoju integracji sensorycznej należy bacznie obserwować: rozwój ruchowy dziecka, reakcje na bodźce otaczające dziecko, np. zabawki, faktury ubrań, jedzenie, muzyka etc; aktywność, uwagę, rozwój mowy.

Pamietaj, że każde dziecko charakteryzujące sie słabą integracją sensoryczną wykazuje
odmienne objawy. Nawet dzieci rozwijające sie w sposób typowy od czasu do czasu borykają sie z podobnymi problemami. Dzwonkiem alarmowym dla rodziców powinno być często powtarzanie sie takich sytuacji. Jesli wydaje ci sie,
że twoje dziecko ma kłopoty z integracją sensoryczną zabierz je do terapeuty.

Literatura:

Lindsey Biel. Integracja sensoryczna. Skuteczne startegie w terapii dzieci i nastolatków. Wydawnictwo Uniwerystetu Jaiellońskiego, 2015

A.Jean Ayers. Dziecko a integracja sensoryczna - wyd. Harmonia, 2015

Opracowała Magdalena Zwolińska